Is jouw kind hoog sensitief (HSP)?
Wat is een hoog sensitief kind nu eigenlijk? Een hoog sensitief kind heeft een aangeboren sensitiviteit voor omgevingsprikkels. Dit kind ervaart dingen meer en intenser dan anderen. Ook verwerkt het al deze informatie die het binnenkrijgt veel grondiger en nauwkeuriger dan anderen. Daarom hebben hoog sensitieve kinderen meer tijd nodig om alles wat ze zien, horen en voelen (prikkels) te verwerken en ervan te herstellen. Deze tijd krijgt het niet altijd en daardoor zal een kind snel overprikkeld raken en dat uiten in gedrag. Vaak wordt gedacht dat deze kinderen angstig of lastig zijn, maar in werkelijkheid zijn ze slechts gevoeliger dan anderen en denken ze langer over dingen na.
Vaak zijn deze kinderen creatief, slim en vroeg wijs. Een hoog gevoelig kind raakt makkelijk overspoeld door emoties. Hierdoor kan het zich gaan terugtrekken en stil of verlegen overkomen. Ook het tegenovergestelde gedrag komt voor: een kind wordt juist extra druk, schreeuwerig, vertoont clownesk gedrag en kan soms zelfs exploderen.
Hooggevoeligheid is geen stoornis of diagnose die door een psychiater of psycholoog vastgesteld kan worden. Het is een aangeboren karaktereigenschap, die omschreven is door Elaine Aron.
Kenmerken van hooggevoeligheid
Het verschilt natuurlijk per persoon welke kenmerken van hoog gevoeligheid het vertoont. Maar hieronder worden de meest voorkomende kenmerken en problemen weergegeven,
Concentratieproblemen
Een hoog gevoelig kind pikt veel meer prikkels op uit zijn omgeving dan een niet gevoelig kind en is dus prikkelgevoelig. Hierdoor wordt het snel afgeleid. Zowel prikkels van buiten als van binnen (eigen gedachtes, behoeften, verlangens) kunnen hun concentratie verminderen.
Een voorbeeld:
Marieke zit bij juf Anneke in de klas. Juf Anneke heeft vandaag een rode blouse aan met witte blokjes. De stof lijkt erg veel op het kleedje dat Minous, de poes van haar buurmeisje, in haar mandje heeft liggen. Marieke denkt aan hoe leuk ze gisteren nog met Minous heeft gespeeld. Ze had ook heel leuk verstoppertje gespeeld met haar buurmeisje, eens kijken of ze vanmiddag weer samen kunnen spelen. Dan kan ze ook Minous weer lekker knuffelen. En zodra ze uit school is, gaat ze nogmaals haar mama vragen of ze ook een poes mag. Maar vorige keer werd mama een beetje boos toen ze om een poes vroeg. Dat maakte haar verdrietig. Nu voelt ze zich ook weer verdrietig…
Zo dwalen de gedachten van Marieke volledig af en zit haar hoofd vol gedachten: haar buurmeisje, Minous de poes, speelafspraak maken, mama die boos was en het verdriet dat ze toen had…. Marieke krijgt helemaal niks mee van wat er in de klas gebeurt en wat juf allemaal aan het vertellen is.
De juf heeft niks door, want Marieke zit gewoon braaf op haar stoel naar de juf te kijken. De juf denkt dat ze keurig oplet en snapt niet waarom Marieke het niet zo goed doet in de klas en constateert een leerprobleem bij Marieke.
Waardoor werd Marieke nou afgeleid? Slechts de blouse van de juf! Een niet-hoog sensitief kind zou de blouse niet eens zijn opgevallen. Sommige kinderen weten zelfs niet te benoemen wat de juf aan had. Bij een hoog sensitief kind kan dit een prikkel zijn die enorm intensief wordt beleefd en tot allerlei gevoelens en of gedachten kan leiden.
Slaapproblemen
Hoog gevoelige kinderen hebben vaak veel slaap nodig. Dit komt doordat ze overdag veel prikkels krijgen en door de diepte van verwerking van deze prikkels. Met te weinig slaap heeft je lichaam onvoldoende tijd om zich te kunnen ontladen en te resetten. Veel hoog gevoelige personen hebben moeite met inslapen en doorslapen. De gebeurtenissen van de dag blijven nog lange tijd door hun hoofd spoken.
Ook kunnen hooggevoelige kinderen vaak overgevoelig zijn voor bepaalde voedingsstoffen. Een voedingsintolerantie kan er bij hen voor zorgen dat ze slecht slapen. Te weinig slaap kan dan weer leiden tot gebrek aan concentratie, vermoeidheid overdag, versterken van onrust, angsten en soms zelfs depressieve klachten.
Overgevoelig voor (harde) geluiden
Hoog gevoelige kinderen zijn erg gevoelig voor geluiden en pikken dan ook zo’n beetje alle geluiden in hun omgeving op: het schuiven van stoelpoten, het krassen van een pen, hoesten van leerlingen, toeterende auto’s in de verte, et cetera. Deze geluiden komen ook harder binnen dan bij een ander. Zo kan een hoog gevoelig soms echt “gek” worden van luide sirenes, harde muziek bij concerten en in bioscopen. Maar ook zachtere geluiden kunnen bij hen voor veel onrust en irritatie zorgen.
Emoties van anderen overnemen
Hoog sensitieve kinderen kunnen de emoties van anderen absorberen. Dat wil zeggen, dat zij deze emoties overnemen en het daadwerkelijk in hun lichaam kunnen voelen. Bijvoorbeeld, een kind ziet dat zijn ouder heel gestrest is en krijgt dan zelf ook stressgevoelens, zoals spanningspijn in de buik. Of een kind ziet dat de juf nogal verdrietig kijkt en wordt dan zelf ook verdrietig. Dit kan zo sterk overgenomen worden, dat het kind daadwerkelijk gaat huilen van verdriet. Maar het is dan vaak niet in staat om aan te geven waarom het verdrietig is. Dit komt natuurlijk, omdat het ook zijn eigen verdriet niet is, maar dat van de juf. Ze nemen de gevoelens en emoties als het ware over. Soms is dat zo verwarrend, dat hoog gevoelige kinderen hun eigen gevoelens, emoties en behoeften niet kunnen onderscheiden van die van de ander.
(Over) analyseren van elk klein woord of gebaar
Bij hoog sensitiviteit merk je kleine dingen snel op. Dingen die anderen vaak missen. Zo kan een hoog gevoelig kind bijvoorbeeld merken dat iemands toon niet overeenkomt met diens woorden. Bijvoorbeeld: iemand zegt op norse toon dat er helemaal niks aan de hand is. Het HSP-kind ziet en voelt aan alles dat dit niet waar is en dit verwart hem/haar.
Heftig reageren op positieve maar ook gewelddadige prikkels
Hoog gevoelige personen kunnen heftig reageren. Tijdens het kijken van bijvoorbeeld een enge of bloederige film kunnen ze zich lichamelijk ziek voelen. Anderzijds kan positieve kunst of muziek hen tot tranen roeren. Natuurlijk ervaren ook niet-HSP emoties en gevoelens, alleen niet zo intens en heftig. Als je erg gevoelig bent, wil je misschien praten over je ervaring of je reacties. Omdat je weet dat anderen niet op dezelfde manier ervaren als jij, kun je je anders, misschien zelfs eenzaam voelen. Dit geldt natuurlijk ook voor hoog gevoelige kinderen.
Overgevoeligheid voor drukte
Als je hoog gevoelig bent, is een lawaaierige, drukke omgeving vaak te veel en raak je snel overprikkelt. Voor kinderen is dan de drukte in de klas al snel te veel: de aanwezigheid van zoveel andere kinderen in de klas, Jantje die met zijn stoel zit te wippen, Pietje die steeds zijn pen laat vallen, gelach en gepraat, tafels en stoelen die verschoven worden, kinderen die door de klas lopen, de scooter die met veel herrie voorbij rijdt en ga zo maar door. Alle drukte om zich heen wordt waargenomen! Hierdoor raakt een HSP uit balans, wordt onrustig, overprikkeld en moe.
Moeite met loslaten
Voor veel HSP-ers zijn gebeurtenissen (en dus prikkels) moeilijk los te laten. Opmerkingen, grapjes, gedrag van anderen, je veegt het niet zomaar weg. Zeker onrechtvaardigheid en wreedheid zijn voor HSP moeilijk te verteren. Hier blijven ze mee rondlopen in hun hoofd en hebben ze veel last van.
Gespannen, onrustig, slecht slapen tijden vakanties
Vakanties zouden ontspannend moeten zijn. Maar veel hoog gevoelige personen hebben moeite met andere plekken, slapen in een ander bed, ontbijten in hotels, andere omgeving, ander geuren, prikkels, energie. Ze slapen slecht, worden moe, hun darmen reageren. Wanneer een hoog gevoelig kind hier last van heeft, dan kan een vakantie een drama zijn, zowel voor het kind zelf als voor de andere vakantiegangers.
Extreem prikkelbaar bij hongergevoelens
Hongerig? Veel HSP-ers worden extreem prikkelbaar wanneer ze een hongergevoel hebben. Ze zijn erg gevoelig voor dalen en pieken in hun bloedsuikerspiegel.
Overgevoeligheid voor heftige emoties van anderen
Een hoog sensitief kind kan zomaar in huilen uitbarsten als de leraar bijvoorbeeld zijn stem verheft. Of hij voelt zich schuldig als een leraar boos op andere kinderen wordt, zelfs als hij helemaal niets met het probleem te maken heeft. Een hoog sensitief kind voelt zich op dat moment onveilig.
Presteren onder (tijds)druk
Veel HSP-ers worden onrustig en angstig onder tijdsdruk. Of wanneer anderen op hun vingers kijken tijdens het uitvoeren van een taak. Volgens Dr. E. Aron hebben alle soorten stimulatie, inclusief tijdsdruk, veel invloed op HSP-ers.
Moeite met grenzen aangeven
Een hoogsensitief persoon wil niemand teleurstellen. Bang om niet aardig gevonden te worden, zelfs als het een hoge prijs met zich meebrengt, brengt hen ertoe hun persoonlijke grenzen te overschrijden.
HSP en moeite met veranderingen
Veranderingen kunnen voor iedereen moeilijk zijn. Als je overgevoelig bent en je comfort probeert te vinden in je routine, is elke verandering een grote uitdaging. Ook positieve veranderingen als een nieuwe baan of nieuwe relatie kunnen stress veroorzaken. Hoog sensitieve volwassenen maar ook hoog gevoelige kinderen hebben extra tijd nodig om zich aan veranderingen aan te passen zelfs positieve. Veranderingen zorgen namelijk voor opwinding, nieuwe prikkels en over stimulatie. Die ze moeten verwerken. Daarom kunnen feestdagen en bepaalde activiteiten die veel opwinding met zich meebrengen, zoals Sinterklaas, Kerst en verjaardagen, voor HSP-kinderen zeer vermoeiend en lastig zijn.
